Gözlük takmadan güne başlayamıyor, denize girdiğinizde hiçbir şey görememek canınızı sıkıyor, yağmurlu havalarda ise ıslanan ve buğulanan camların rahatsızlığını mı yaşıyorsunuz? Görüş konforu kaybolan ve “artık gözlük kullanmaktan bıktım” diyen kişilerin sayısı günümüzde giderek artıyor. Göz Hastalıkları Uzmanı Dr. Mustafa Demir, gözlükten kurtulmada en güncel 5 yöntemi anlattı.
Yaz mevsimi sadece doğanın değil, bedenimizin de canlandığı bir dönem olarak karşımıza çıkıyor. Beslenme ve Diyet Uzmanı Müzeyyen Çelik yazın sağlıklı kilo vermeyi kolaylaştıran 6 etkeni anlattı.
İç Anadolu Bölgesi’nin doğusu ve Karadeniz Bölgesi’nin güneyinde görülen keneler ve kene kaynaklı ölümcül hastalık etkenleri uluslararası araştırma konusu oldu. Türk ve Japon bilim insanları bölgede ortak saha çalışması başlattı
Bilim insanları, dikkat çeken iki yeni Omicron alt varyantı Nimbus ve Stratus’un dünya genelinde hızla yayıldığını, bazı bölgelerde baskın hale geldiğini duyurdu. Her iki alt varyant da Dünya Sağlık Örgütü tarafından ‘İzleme Altındaki Varyant’ olarak sınıflandırılıyor
Her 5 dakikada bir kişiye MS tanısı konuluyor. MS hastalarının yaşayabileceği semptomlardan söz eden Türkiye MS Derneği Başkanı Doç. Dr. Melih Tütüncü, hastalığın her bireyde farklı belirti ve şiddette görülmesinin tanıyı zorlaştıran faktörlerden biri olduğunu, bu nedenle hem toplum hem de sağlık profesyonelleri düzeyinde farkındalığın, tanı, hastalık ve tedavi süreci açısından kritik öneme sahip olduğunu söyledi
Yeşilay Bilim Kurulu Üyesi, Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Prof. Dr. Şaziye Senem Başgül, kimlik mücadelesinin en yoğun yaşandığı dönem olan ergenlikte, aile içi problemler, akran baskısı, psikolojik sorunlar ve merak, madde kullanımını tetikleyebileceği uyarısında bulundu.
Başgül, özellikle duygusal boşlukta bırakılan ve ebeveynleriyle, arkadaşlarıyla sağlıklı ilişki kuramayan gençlerin risk altında olduğuna dikkat çekerek, “Sosyal medya, filmler, müzik videoları gibi kaynaklarda maddelerin cazip şekilde sunulması gencin merakını artırabilir. Maddelerin zararları hakkında yeterli ve doğru bilgiye sahip olmamak denemeyi kolaylaştırabilir. Ergen, acı verici duygulardan kaçmak ya da onları bastırmak için maddeye yönelebilir. Özellikle depresyon, anksiyete ve travma sonucunda madde kullanım riski artar. Kendini değersiz hisseden gençlerde madde kullanımı daha sık gözlenir. Çevresel faktörler de madde kullanımı açısından önemli etkenlerdir. Başarısızlık duygusu ve okula aidiyetin düşük olması, riskli davranışlara zemin hazırlar” dedi.
Ani davranış değişikliklerine dikkat!
Madde kullanımının ilk belirtileri sıklıkla davranışsal ve duygusal düzeyde görülüyor. Derslerde ani başarısızlık, arkadaş çevresinde radikal değişiklikler, huzursuzluk, para isteme, yalnızlaşma, öfke patlamaları, aşırı neşe ya da depresyon gibi ruh hâli değişimleri, fiziksel görünümde bozulmalar ve gece uykularında düzensizlik aileler için önemli uyarı işaretleri arasında yer alıyor.
Başgül, “Madde bağımlılığı genellikle yalnız başına görülmez, birçok ruhsal sorunla birlikte seyreder. Bu nedenle tedavi yaklaşımı, hem bağımlılığı hem de eşlik eden ruhsal bozuklukları birlikte ele almalıdır” değerlendirmesinde bulundu.
Ebeveyn tutumu süreci belirliyor
Madde kullanımından şüphelenen ailelerin, öncelikle öfkeyle değil anlayışla yaklaşması gerektiğini belirten Prof. Dr. Başgül, şöyle konuştu:
Başgül, erken dönemde başlatılan destekleyici müdahalelerin, bağımlılık döngüsünü kırmada etkili olduğunun altını çizdi.
Ruhsal sorunlar madde kullanımının hem nedeni hem sonucu olabilir
Depresyon, anksiyete, bipolar bozukluk, dikkat eksikliği, travma sonrası stres bozukluğu ve kişilik bozuklukları gibi psikiyatrik rahatsızlıkların hem madde kullanımına zemin hazırlayabileceğini hem de bağımlılıkla birlikte ağırlaşabileceğini vurgulayan Başgül, bu sorunların uzmanlarca birlikte değerlendirilmesi gerektiğini belirtti.
Okul ve sosyal çevre önemli bir destek sistemi
Bağımlılıkla mücadelede okulun ve sosyal çevrenin rolüne de dikkat çeken Prof. Dr. Başgül, öğretmenlerin ve rehberlik servislerinin öğrencideki değişimleri zamanında fark ederek aileyle iş birliği içinde süreci yönlendirmesi gerektiğini söyledi. “Öğretmenlerin kendileri sağlıklı yaşam biçimi ve iletişim konusunda öğrencilere rol model olmalıdır. Genç için özellikle değer verdiği öğretmenin yaşam biçimi, ideolojileri çok önemlidir. Kendine bunları örnek alır. Öğretmenler de aileler gibi yargılayıcı olmayan, anlayışlı ve açık bir tutum sergilemedir” diyen Başgül, okullarda riskli davranışları azaltmaya yönelik özel programların uygulanması gerektiğini belirtti.
Yeşilay’dan ücretsiz uzman desteği: YEDAM
Bağımlılıklarla mücadelede toplumun her kesimine hizmet sunan Yeşilay Danışmanlık Merkezleri (YEDAM), gençlerde madde bağımlılığı konusunda ailelere de ücretsiz danışmanlık hizmeti sağlıyor. Türkiye genelindeki 105 merkez ve 115 YEDAM Danışma Hattı aracılığıyla hem gençlere hem de ebeveynlere psikoterapi ve sosyal hizmet desteği sunuluyor.
Ne zaman uzman desteği alınmalı?
Madde kullanımı düzenli hâle geldiyse, genç kontrolünü kaybetmiş ve kullanımını durduramıyorsa; terleme, sinirlilik, titreme gibi yoksunluk belirtileri görülüyorsa; intihar düşünceleri, saldırganlık, ciddi davranış problemleri, depresyon, anksiyete ya da halüsinasyonlar eşlik ediyorsa; okuldan veya işten uzaklaşma, aile ve sosyal ilişkilerde bozulma yaşanıyorsa; kendi çabasıyla bırakmayı deneyip tekrar başlamışsa, bu durumda mutlaka uzman desteğine başvurulması gerekiyor. Bu tür belirtiler, sorunun bireysel çabalarla aşılamayacak düzeye ulaştığını ve profesyonel müdahalenin gerekli olduğunu gösteriyor diyen Başgül, “Öncelikle, ‘Kendi başına geçer’ düşüncesinin yanlış olduğunu söyleyebiliriz. Madde bağımlılığı ilerleyici bir hastalıktır ve erken dönemde alınacak profesyonel destek, uzun vadede daha kolay ve etkili bir tedavi sağlar. Dolayısıyla şüphe duyulan her durumda gecikmeden uzmanlara başvurmak gerekir. Erken destek bağımlılığın ilerlemesini önler, kişinin tedaviye yanıt verme olasılığını artırır ve uzun vadeli iyileşme sürecini kolaylaştırır” diye konuştu.
Tütün ve tütün ürünleri kullanımının, akciğer kanseri başta olmak üzere diğer kanserlerin gelişiminde, KOAH (kronik obstruktif akciğer hastalığı), tekrarlayan alt ve üst solunum yolları gibi birçok solunum yolu hastalığının ortaya çıkmasında temel etken. Hastalıkların en önemli 3 belirtisi ise; 3 haftadan uzun süren öksürük, nefes darlığı ve balgam (kanlı da olabilir) şeklinde biliniyor. Tütün ve tütün ürünleri kullanımı akciğer sağlığını olumsuz etkilemektedir. Kullanıldığı andan itibaren bütün organlara zarar vermeye başlamaktadır.Neden olduğu başlıca hastalıklar;
-KOAH
-Akciğer kanseri
-Tekrarlayan alt ve üst solunum yolu enfeksiyonları
-Diğer organ kanserleri
-Kalp ve damar hastalıkları
Pasif içicilik de akciğer hastalıklarına neden olabilir
Tütün ürünleri kullanmayan bir birey de, pasif içicilik yoluyla akciğer hastalıklarına yakalanabilmektedir. Tütün sadece kullanan kişiye değil, çevresine de zarar vermektedir. Özellikle risk grubundakiler, çocukluk dönemi maruziyeti olanlar ve kadınlardır. Evde veya kapalı ortamlardasigaraiçilmesi çocuklarda astım ve akciğer hastalıklarına neden olmaktadır.Sigaraiçmeyen kadın KOAH hastalar olabilmektedir.
Akciğer kanserine yakalananların %90’ısigaratüketiyor
Akciğer kanseri başta olmak üzere, karaciğer, mesane, dil, dudak, gırtlak ve yemek borusu kanserlerine de neden olabilmektedir. Akciğer kanseri olanların ve KOAH olanların %90’ısigarakullananlardır. Kadınlarda KOAH görülme artışısigarakullanımının artmasıyla orantılıdır. Tütün ve tütün ürünleri içerisinde nargile, sarmasigarave elektroniksigaralar da vardır. Elektroniksigarazararsız sanılmaktadır fakat solunum sistemine verdiği hasar akciğer gelişimini tamamlamamış gençler için çok tehlikeli olmaktadır. Uzun vadede etkileri daha net ortaya çıkacaktır ama şuanda bile etkileri görülmektedir. Elektroniksigarakullanan kişilerde, akciğer sönmesi ve akciğer zarında sıvı birikmesi gibi durumlar ortaya çıkabilmektedir.
3 haftadan uzun süren şikayetlerde hekime başvurulmalıdır
Hastalar en çok 3 haftadan uzun süren öksürük, kanlı balgam ve nefes darlığı belirtileriyle hastaneye başvurmaktadır. Hastalıkların tanısında kullanılan en önemli tetkikler ise akciğer grafisi ve solunum fonksiyon testidir. Solunum fonksiyon testi, astım ve KOAH tanısında en önemli yol göstericidir. Akciğer grafisi ise, ciğerlerdeki kitle veya nodüllerin saptanmasına yardımcı olmaktadır. 50 yaş üstüsigaraiçen kişilerin, 3 haftadan uzun süren öksürük, nefes darlığı ve balgam (kanlı da olabilir) gibi şikayetleri var ise tomografi çektirmesi önerilmektedir. Hasta, 50 yaş altında balgam ve öksürük belirtilerine sahip ise yine ileri tetkikler yapılması gerekebilir.Sigaraiçme süresi 20 yılı geçmiş kişilerin, düzenli olarak yıllık akciğer grafisi ve solunum fonksiyon testi yaptırması gerekmektedir.
Bağımlılığın önlenmesi için farkındalık oluşturulmalı!
Tütün ürünleri kullanımının zararlarını insanlara aşılamak, kullanan kişinin bağımlılığını önlemek ve bırakmaya yönlendirmek gerekmektedir. Özellikle genç yaştaki kullanıcılarda farkındalık oluşturulması çok önemlidir. Bazı hastalar hemsigaranın etkilerinden korkmakta hem de bağımlılık nedeniylesigarakullanımına devam etmektedirler. Onlara günümüzde birçok yöntem kullanıldığı anlatılmalı ve destek alındığı takdirde bırakabilmenin mümkün olduğu konusunda bilgilendirme yapılmalıdır. İş yerlerinde bilinçlendirme toplantıları yapılmalıdır. Hekimler tarafından da hastalara ilk olaraksigarayı bırakması gerektiği vurgulanmaktadır.